Dini Düşüncede İ'tidal ve Hoşgörü

Din, insanlarin dünya-âhiret saadetini saglamak üzere Allah tarafindan gönderilen ilâhî mesajlar manzumesidir. Insanlara vahiy yoluyla teblig edilen bu mesajlari, yasanilan sartlara uygun bir biçimde yorumlamak onlara birakilmistir. Süphesiz, ilâhî vahyi en dogru yorumlayan ve uygulayan peygamberlerdir. Kutsal metinlerle yasanilan ortam arasindaki iliskiyi kesfetme ve ortaya koyma anlamina gelen yorum, peygamberlerden sonra da devam eden bir süreçtir. Inananlar yaptiklari tefsir, tevil ve ortaya koyduklari yeni hüküm ve fetvâlarla bu süreci günümüze kadar devam ettirmislerdir. Yorumlarda gözden uzak tutulmamasi gereken, onu yapan kisinin özel durumu, anlayis kapasitesi, duygulari ve içinde yasadigi psiko-sosyal ortamdir. Kisiler karakter, mizaç ve zikrettigimiz çevre sartlarindan kaynaklanan iyimser veya karamsar bakisa sahip olabilirler. Ayrica yasanilan olaylar, siyasî baskilar, fiten ve melâhim türü olaylar onlari karamsarliga sevketmis olabilir. Bunlara paralel olarak da bardagin bos tarafini görebilirler; Bütün bu söylenenler, kisilerin yorum ve tevillerini dogrudan etkileyebilir ve karsimiza müfessir veya müçtehidin özel dünyasini yansitan yorum ve fetvâlar çikabilir.