Hayatın Trajik Duygusu

Quid ad aeternitatem? Unamuno felsefesi bu temel soruyla yola çikar: Insan kendi canina karsilik ne verebilir? Ebediyetin yaninda ne ehemmiyet tasir? Bu sorunun cevabi, Unamuno için gün gibi asikârdir, zira onun için ebediyet karsisinda her sey teferruattir. Ölümsüzlügü hayatinin tam ortasina yerlestiren Unamuno'nun trajedisi, bu en hayati sorun üzerine zit görüsler sunan aklinin ve duygularinin çelismesinden dogar ve bu trajedi Ispanyol filozofun bilinçsiz bir ölümsüzlükle yetinmemesinden, bu ölümsüzlüge kimin kavusabilecegine kadar birçok farkli alt sorun hâlinde budaklanir.Varolusçu felsefenin öncülerinden kabul edilen Unamuno, somut insanin tüm felsefenin ayni anda hem özne hem de en üstün nesnesi oldugunu söyler. Bu bakimdan Unamuno felsefesi kisiseldir, zira kisi için en öznel ve somut olan en basta kendisidir. Bu baglamda insanlarda ve toplumlarda hayatin trajik duygusunu izah ederken önce kendisini masaya yatirmis, felsefesinin hem özne hem de nesnesi olmustur; bunu da kendi üzerinde ameliyat yaptigini söyleyerek dile getirmistir. Somut insanin tek gerçek ve hayati önem tasiyan sorunu ise kisisel ve bireysel ölümsüzlügüdür. Unamuno hayat ve ölüm kavramlarini olabildigince somut açidan ele almaktadir ve arzuladigi ölümsüzlük ise mümtaz bir kesim talihlinin Tanri'ya gark olmakla erisecegi soyut ölümsüzlük —“ölümsüzlügün gölgesi”— degil; evrenin, Tanri'nin kisisellestirilmesiyle, bireyin bilincini muhafaza etmesiyle varilan somut ölümsüzlüktür. Iste bu yüzden de felsefenin temelinde etten kemikten insanin olmasi ve felsefenin bu somut insanin kendisi kadar somut olan varlik sorununu irdelemesi gerektigini savunmustur.