Şehname’nin Türk Kültür ve Edebiyatına Etkileri

Sehnâme, Firdevsî'nin (M. 934-1020) X. Yüzyil'da kaleme aldigi, altmis bin beyitlik eserdir. Firdevsî, Iran tarihiyle ilgili rivayetleri toplamis, bu eseri otuz yilda meydana getirmis, "Bununla Iran milletini yeniden dirilttim." diyerek eserinin degerini ifade etmistir.Rivayete göre, Gazneli Mahmud, sarayinda tarihî, efsanevî bir çok resimlerle, av ve savas silahlariyla süslenmis mükemmel bir mekâni Firdevsî'ye tahsis etmis, o da bunlardan esinlenerek, zümrüt kirlarda gezerek; çimler üzerinde ve serviler altinda oturarak; sularin çagiltisini, bülbüllerin ötüsünü dinleyerek bu destani kaleme almistir. Bu eserin yazilmasindan sonra, Dogu edebiyatlarinda Sehnâme yazma gelenegi dogmus, pek çok sair, Sehnâme kahramanlari etrafinda olusturduklari eserlerle bu gelenegin yerlesmesini saglamistir. Övülen kisiler Sehnâme kahramanlariyla karsilastirilmis; anlamsal kurgular, yine onlara telmihlerde bulunularak olusturulmustur. Sehnâme'nin Divan edebiyati üzerindeki etkisi bununla sinirli kalmamis, bazi sairler, onu manzum veya mensur olarak dönemin Türkçesine aktarmislardir. Degisik milletlere ait pek çok destan ve mitoloji nitelikli metin, dilimize özet olarak kazandirilmisken edebiyatimiz üzerinde derin etkileri bulunan Sehnâme'nin tamamini içeren bir özeti yoktur. Sadece, ansiklopedilerde, edebiyat tarihlerinde, Halk ve Divan edebiyatiyla ilgili kaynaklarda, Sehnâme kahramanlarini tanitici kisa bilgilere rastlanmaktadir. Sehnâme'deki olaylarin gelisimi hakkinda genel bilgiler edinmek ihtiyaci duyanlarin ya da Sehnâme'nin içerigini merak edenlerin, altmis bin beyitlik bu eserin tamamini okumasinin güçlügü farkedilmis, elinizdeki çalisma ile bu ihtiyaç giderilmeye çalisilmis, olaylar belli bir kronoloji içerisinde özetlenerek çesitli yönlerden incelenmek suretiyle okuyucunun istifadesine sunulmustur.